برای یک تغییر سیاسی مسائل و پرسشهای زیادی وجود دارد. بسیاری از این پرسشها بهطورمعمول در دورهمیهای خانوادهها (در ایران) نیز مطرح میشود. اما در برنامههای رسانهها و احزاب و گروهها نادیده گرفته میشود و در مصاحبههای رفاقتی از مدعیان، احزاب و کارشناسان پرسیده نمیشود.
برای نمونه از پرسشها و مسئلههایی که میتوان به آن توجه کرد، ۱۰گروه (سرسری و ساماننیافته) را مینویسم تا با پیچیدگیهای امرِ تغییر آشنا شد و فهمید که چرا در این سالها گروهها و احزابِ سیاسی جدی گرفته نمیشوند و رسانهها جایگاه سرگرمکننده دارند و ماجراجویان چون ابر بهارند.
۱. چگونه نظامیها از پادگان بیرون نیایند. امر کنترلکننده یا امر تضمیندهنده چیست. اگر بیرون آمدند، چه باید کرد. چگونه مردم وارد پادگانها نشوند. نظارت بر نیروهای مسلح چگونه است. مسئله آیندهی اسلحه چیست. آیا وضعیت اسلحه در جامعه تغییر میکند.
۲. نیروی پلیس و امنیتی چرا و چگونه باید سریع جایگزین شوند. چه کسانی در آینده صلاحیت خدمت مسلحانه دارند. محافظت از اطلاعات و اسناد چگونه است. حفاظت از اموال مردم چگونه باشد. چگونه تضمین داده شود. حفاظت از سفارتخانهها چگونه خواهد بود. وضعیت فرودگاهها و مرزها چگونه خواهد بود.
۳. روند دادخواهی چگونه خواهد بود. در فقدان قانون مبنای قضاوت و عدالت چیست. با گروههای بزرگ همبسته با حکومت (آ، ب، س، د، م، ن، ر) چه باید کرد. کدام شعار و کدام خواسته با دادخواهی فراگیر و عادلانه و دستیابی به صلح و آرامش در آینده سازگار است. آینده دینداری چیست. آینده صلح چیست.
۴. کدام شهرها و کدام مکانها باید تسخیر شود. معنای تسخیر چیست. پس از چهمدت تسخیر اتفاق میافتد. چه کسانی توان تسخیر و ورود دارد. اگر در شهرها یا مناطق مختلف گروههایی بعد از تسخیر فضا و اماکن حساس همکاری لازم با دولت مرکزی یا سایر گروههای معترض را نداشته باشند، چه باید کرد.
۵. آیا در لحظه تغییر؛ آب، برق، گاز و تلفن قطع میشود. آیا امکان قحطی وجود دارد. در نظام بانکی و دسترسی به پول خلل وارد میشود. چهمدت این وضعیت ادامه دارد. بنزین و گازوئیل (سوخت) تأمین شود. دسترسی به اینترنت و دسترسی به اخبار در همه جا ممکن است.
۶. حمایت دولتهای خارجی به چه معناست. کدام دولتها حامیاند. حمایت اطلاعاتی خارجی لازم است و چگونه است. آیا حمایت نظامی خارجی لازم است. تضمین نظامی و امنیتی خارجی باید چگونه باشد. حداقلهای مداخله و حمایت خارجی چیست. توافق و تضمین به چه معناست. دولتهای مخالف تغییر چه میکنند.
۷. روند عادی امور چگونه آغاز میشود. دورهی انتقالی چقدر طول میکشد و چه مراحلی دارد. روند قانونگذاری و نظارت چگونه است. شیوههای نظارت و توزیع قدرت در مراحل مختلف چیست. محدودیتهای زمانی چگونه تضمین میشود. با گروههایی که در خیابان میمانند یا به خیابان میآیند، چه باید کرد.
۸. بر آزادی بیان و جلوگیری از نزاعهای مرتبط چگونه میتوان نظارت کرد. هر مطلبی را میتوان منتشر کرد. حق پیگرد چگونه است و چه پیامدهایی دارد. صداوسیما چگونه با حضور تسخیرکنندگان اولیه و دیگران به یک وضعیت باثبات میرسد. به چهکسانی تریبون و به چهکسانی امکانات و تجهیزات داده شود.